ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ (Κατεβάστε εδώ το αρχείο pdf)
ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ 2022 ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Α1.
- Οι άνθρωποι κάθε εποχής χρειάζεται να έχουν άμεση σχέση με το ιστορικό τους παρελθόν καθώς αυτό καθορίζει ουσιαστικά το αξιακό υπόβαθρο, ρυθμίζει τους σύγχρονους κοινωνικούς κανόνες, αντικατοπτρίζει τον πολιτισμό τους.
- Η ιστορική μνήμη και γενικότερα η γνώση για τους προγόνους συμβάλλει ώστε οι σύγχρονοι να πορευτούν με ασφάλεια στο παρόν στηριζόμενοι στις βάσεις του παρελθόντος.
- Η επαφή με την Ιστορία αποσκοπεί στην αποφυγή προηγούμενων λαθών, στην ενίσχυση της εθνικής αυτογνωσίας στοχεύοντας σ’ ένα ευοίωνο μέλλον.
Β1. α. Λάθος
β. Λάθος γ. Σωστό δ. Σωστό ε. Σωστό
Β2. α. Ο τίτλος έχει τη μορφή ερωτήματος. Προσδίδει προφορικότητα, υποκειμενικότητα, ζωντάνια, αμεσότητα, κάνει έναν νοητό διάλογο με τον δέκτη και κεντρίζει την προσοχή και το ενδιαφέρον του, κάνοντας τον αναγνώστη να θέλει να προχωρήσει στην ανάγνωση του κειμένου, προβληματίζοντας τον σχετικά με τους λόγους για τους οποίους είναι απαραίτητη η εκμάθηση της ιστορίας. Αποδίδει με τρόπο σύντομο και περιεκτικό το κεντρικό θέμα του κειμένου.
Επιπλέον, αξιοποιείται το α’ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο, το οποίο σε συνδυασμό με την υποτακτική έγκλιση («να μαθαίνουμε») προσδίδει προσωπικό ύφος και καθολικότητα υπογραμμίζοντας την κοινή ευθύνη κινητοποιώντας τον αναγνώστη. Υπάρχει νοηματική επανάληψη του τίτλου στην 1η παράγραφο μέσω του ευθέως λόγου («Γιατί, κύριε, πρέπει να μαθαίνουμε ιστορία;»)
β. Η παρεμβολή του ευθέος λόγου στο τέλος της πρώτης παραγράφου αποδίδει αυτούσια τα λόγια του συγγραφέα, προσδίδοντας ζωντάνια, αμεσότητα, παραστατικότητα, οικειότητα, προφορικότητα, υφολογική ποικιλία, καθώς σπάει τη μονοτονία καθιστώντας πιο εύληπτο και κατανοητό το λόγο του. Ο συγγραφέας αναφέρεται στην απορία που εξέφραζαν οι φοιτητές του σχετικά με τους λόγους για τους οποίους πρέπει να μαθαίνουν ιστορία, αφού θεωρούσαν σπουδαιότερο να κοιτάνε μπροστά και να μη γυρίζουν πίσω. Το ερώτημα, λοιπόν, αυτό δίνει τη δυνατότητα στον συγγραφέα να αναπτύξει τον προβληματισμό του και να τονίσει στη συνέχεια του κειμένου του τη σπουδαιότητα μελέτης της ιστορίας.
Β3. Πρόθεση της ομιλήτριας είναι να ευαισθητοποιήσει σχετικά με τον ρόλο που διαδραματίζει η επέτειος στη διατήρηση της μνήμης. Για να καταστήσει σαφή την πρόθεσή της, χρησιμοποιεί:
- α’ ρηματικό πρόσωπο («για να επανέλθω, για να δώσω») για να προσδώσει προσωπικό εξομολογητικό τόνο, ζωντάνια, αμεσότητα, ζωηρότητα
- διπλή παύλα («αυτές και δεν θέλουν να ξεχαστούν…») για να προσθέσει μία συμπληρωματική πληροφορία, η οποία είναι απαραίτητη, δίνοντας έμφαση στη σπουδαιότητα μνήμης των απωλειών για να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη
- ασύνδετο σχήμα («Τιμά τους ήρωες … άγνωστο στρατιώτη») για να προσδώσει ζωντάνια, παραστατικότητα, ασθματικότητα, γοργότητα, καθώς και έμφαση και ένταση στον λόγο. Χρωματίζει συναισθηματικά το κείμενο. Προσδίδει πυκνότητα. Καθιστά το ύφος άμεσο και οικείο. Επιδιώκει να απαριθμήσει τους τρόπους με τους οποίους η επέτειος προσπαθεί να διεγείρει αισθήματα φιλοπατρίας.
- επανάληψη («γενέθλια, γενέθλια, γενέθλια») για να δώσει έμφαση στη θύμηση και στις όμορφες μνήμες που ξυπνούν οι οικογενειακές φωτογραφίες σε σχέση με το παρελθόν.
Γ1. Η αφηγήτρια του κειμένου αναφέρεται στο ταγάρι ως ένα είδος οικογενειακού κειμηλίου, όπως υποδηλώνεται κι από τον τίτλο «οικογενειακή ιστορία». Φαίνεται πως αυτό αποτελεί κοινό σημείο αναφοράς στη διαδοχή των γενεών, προκαλώντας ξεχωριστές μνήμες και συναισθήματα στα πρόσωπα. Ειδικότερα, το ταγάρι συνδέεται με τα φοιτητικά χρόνια της μητέρας. Μέσω της λιτής μικροπερίοδης διατύπωσης αναδεικνύεται η σύνδεση του ταγαριού με οικολογικούς προβληματισμούς («εξέφραζε οικολογικές ανησυχίες επίσης») Ευρύτερα, μέσω του ευθέος λόγου διατυπώνεται η έντονη συναισθηματική αξία που είχε το ταγάρι για τη γιαγιά, αποτελώντας παράλληλα μέρος της προίκας της. Ακόμη το συγκεκριμένο είδος τσάντας παρουσιάζεται ως δημιούργημα της προγιαγιάς στον αργαλειό. Μέσα από την περιγραφή («βαμμένο με φυτικές… λαμπερά σχέδια»), φανερώνεται η επιμέλεια για την κατασκευή του. Έτσι, μέσω της αφηγήτριας παρουσιάζεται εύστοχα η σύνδεση του ταγαριού με τις γενιές.
Προσωπικά, αν ήμουν στη θέση της αφηγήτριας θα κρατούσα το ταγάρι. Έχοντας επίγνωση της αξίας του ως αντικειμένου που φέρει την οικογενειακή παράδοση θα επιδίωκα να το έχω στα προσωπικά μου αντικείμενα. Μάλιστα, θα έβρισκα συγκινητική την προοπτική να κληροδοτείται το ταγάρι στις επόμενες γενιές μετά από τη δική μου.
Δ1. Τίτλος: «Ιστορία: πηγή έμπνευσης και αυτογνωσίας» Πρόλογος: αφόρμηση
1Ο Ζητούμενο: Αξία ιστορικής γνώσης
- Διδάσκει και κατευθύνει τον άνθρωπο καθώς μέσω των ιστορικών παραδειγμάτων προσφέρονται διαχρονικές αξίες για μίμηση/ Καλλιεργείται η άμιλλα μεταξύ των γενεών.
- Εξασφαλίζεται η εθνική αυτογνωσία και η ιδιαιτερότητα του λαού, απομακρύνοντας τον κίνδυνο της πολιτισμικής αλλοτρίωσης. Επιτυγχάνεται η διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων, η απομάκρυνση από προκαταλήψεις και στερεότυπα.
- Με την κατανόηση του παρελθόντος είναι δυνατόν να αποφευχθούν λάθη που συνέβησαν τότε, αλλά και να εντοπιστούν τα αίτια των συγχρόνων προβλημάτων.
- Το άτομο έρχεται σε επαφή με πρότυπα και ιδανικά από τα οποία μπορεί να παραδειγματιστεί.
- Η γνώση της ιστορίας και του πολιτισμού σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο οδηγεί στη φιλομάθεια και στην αυξημένη κριτική σκέψη.
2ο Ζητούμενο: Βιωματικοί τρόποι που μπορούν να καλλιεργήσουν το ενδιαφέρον για το ιστορικό παρελθόν
- Το σχολείο οφείλει να καλλιεργήσει την αγάπη για την ιστορία με έναν πιο βιωματικό και άμεσο τρόπο.
- Χρειάζεται εκσυγχρονισμός των σχολικών εγχειριδίων, κατάργηση στείρας αποστήθισης και καλλιέργεια κριτικής ικανότητας μαθητών. Για παράδειγμα, οι επισκέψεις στα μνημεία πρέπει να προετοιμάζονται και να οργανώνονται καλύτερα, ώστε να μην έχουν τον χαρακτήρα της απόδρασης από τη σχολική τάξη και να μην καταντούν μία άσκοπη και αμήχανη περιδιάβαση στους χώρους των μνημείων.
- Οι καθηγητές σε συνεργασία με τα παιδιά μπορούν να κάνουν μία σχετική προεργασία και να διαμορφώσουν ένα καλό ενημερωτικό υλικό που θα προσελκύσει το ενδιαφέρον των μαθητών. Με την επιστροφή στο σχολείο, η επίσκεψη μπορεί να συζητηθεί και να αποτελέσει πηγή δραστηριοτήτων.
- Είναι σημαντικό να ενταχθούν οι προφορικές πηγές της ιστορίας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Θα είχε ενδιαφέρον οι μαθητές να έρθουν σε επαφή με τον τρόπο που οι καθημερινοί άνθρωποι βίωσαν και αφηγήθηκαν τα ιστορικά γεγονότα, ώστε να μη στέκουν ως απλοί παρατηρητές τους.
- Η οικογένεια οφείλει να φέρει το παιδί από μικρή ηλικία σε επαφή με την ιστορία, είτε επιδιώκοντας την επίσκεψη σε αρχαιολογικούς χώρους ως μία ευχάριστη οικογενειακή απόδραση είτε φέρνοντάς τα σε επαφή με ιστορικά βιβλία.
Επίλογος: Συμπερασματικά η επαφή με το παρελθόν στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας είναι αδιαμφισβήτητη. Είναι στο χέρι μας, λοιπόν, ως νέα γενιά να κινητοποιηθούμε και να προσεγγίσουμε δημιουργικά την ιστορική μας μνήμη. Άλλωστε από εμάς εξαρτάται η μελλοντική κοινωνία που θα διαμορφώσουμε.
Ο αρθρογράφος
